Toplumsal Cinsiyete Dayalı Şiddet, bir kadına karşı, kadın olduğu için yöneltilen veya kadınları orantısız bir biçimde etkileyen şiddettir. Bu tanım, siber alanda olduğu zaman toplumsal cinsiyete dayalı siber şiddet olarak tanımlanmaktadır. Kadınlara yönelik şiddet ise bir insan hakkı ihlali olup şiddete maruz bırakılanlara, ailelerine ve toplumlara ciddi etki eden evrensel bir sorundur. Bu tanım, sosyal medya ve BİT iletişim araçlarıyla olduğu zaman toplumsal cinsiyete dayalı siber şiddet olarak tanımlanmaktadır.

İş yerinde, okulda, evde ve kamusal alanlarda varlık gösteren kadınlar, aynı zamanda çevrimiçi dünya olarak adlandırdığımız internet ve sosyal medya platformlarında, cinsiyetlerine ve güvenliklerine yönelik doğrudan saldıran tehdit veya yorumlar ile karşılaşabilmektedir. Bu noktada, siber şiddetin “gerçek” dünyada yaşanan şiddetten ayrı bir kavram olmadığını ve çevrimdışı yaşanan şiddetin bir devamı olduğu ve aynı eşitsizliklerden ve kadınlara yönelik toplumsal kalıp yargılardan beslendiğini göz ardı etmemek gerekir.

Dijital şiddet ve BİT yoluyla şiddet ile ilgili kapsamlı bir küresel tanım ve veri olmasa da yapılan araştırmalar, dijital ortamda da kadınların orantısız şekilde hedef alındığını ve bunun sonucunda ciddi sonuçlarla karşı karşıya kaldığını gösteriyor. Jigsaw tarafından yaptırılan araştırmaya göre, kadınların %85'i çevrimiçi şiddete maruz kalmış veya tanık olmuş ve çevrimiçi şiddetten etkilenen kadınların %50'si fiziksel güvenliklerinden de korkmaktadır.(i) Aynı araştırmaya göre, kadınlar erkeklere oranla 27 kat daha fazla çevrimiçi şiddete maruz kalmaktadır. 2018 yılında Kanada’da her beş kadından biri, internet üzerinden tacize maruz bırakıldığını bildirmiştir. i Fransa’da kadınların %15’i, çeşitli siber taciz türlerine maruz bırakıldıklarını ifade etmiştir.(ii) Pew 2017 raporuna göre ABD’de kadınların, sırf cinsiyetleri nedeniyle hedef haline gelme olasılıkları erkeklere oranla iki kat fazladır.(iii) Avrupa Birliği’nde her 10 kadından 1’i, 15 yaşından itibaren siber tacize maruz bırakıldığını bildirmektedir. Pakistan’da gerçekleştirilen Hamara İnternet adlı çalışma sonucunda kadınların %40’ının internette çeşitli taciz türlerine maruz bırakıldıkları ortaya çıkmıştır.(v) Yapılan araştırmalar bize gösteriyor ki, çevrimiçi şiddetin boyutu gün geçtikçe online dünyanın sınırlarını aşarak özellikle kadınların ve kız çocuklarının güvenliğini tehlikeye atıyor. Diğer şiddet türleri gibi çevrimiçi şiddetin toplumsal cinsiyet eşitsizliğine dayanan bir şiddet türü olduğunu anlamamız pek mümkün. Yani kadınlar, “sadece kadın oldukları için” dijital dünyada da çevrimiçi şiddete maruz kalıyor. Sonuç olarak,kadınlar ve kız çocukları, erkeklere oranla internette birden fazla kez, tekrar eder şekilde ve cinsiyete dayalı olarak birbiriyle ilişkili şiddet türlerine daha fazla maruz bırakılarak çoğu zaman internet ortamındaki varlıklarını gizlemeye, hatta ve hatta dijital ortamlara çekindikleri bilinmektedir.

Dijital Şiddetin Etkilerini Azaltmak: Neler Yapılabilir?

Kadınlara yönelik her türlü şiddetin önlenmesi konusu bireylerin, toplumların ve toplumu oluşturan her bir kurumun sorumluluk alması gereken oldukça elzem bir konudur. Dijital şiddetin önlenmesi ve söz konusu kadınlar ve kız çocukları özelinde etkilerinin azaltılması hususunda hükümetlere, sivil toplum kuruluşlarına ve özellikle sosyal medya şirketlerine önemli görevler düşüyor. Özellikle hükümetlerin, internet üzerinden şiddet konusunu insan hakları ve toplumsal cinsiyet yaklaşımıyla ele alma konusunda uzman yargı mensuplarına yatırım yapmaya devam etmesi; internet kullanıcılarını, kadınlara ve kız çocuklarına yönelik dijital şiddet ve BİT yoluyla şiddet vakalarını nasıl bildirecekleri ve temel hizmetlere nasıl erişecekleri konusunda bilgilendirmesi; kadınlara yönelik dijital şiddet ile ilgilenen kolluk mensupları için özel, net ve etkin kurum içi ve kurum dışı protokoller ile davranış kurallarını güçlendirmesi, sivil toplum kuruluşları-uluslararası kuruluşlar ve teknoloji şirketleri gibi çeşitli paydaşları bilgilendirmek üzere kadınlara ve kız çocuklarına yönelik dijital şiddeti ve teknoloji destekli şiddeti etkin şekilde ele alan iyi uygulamaları paylaşması ve bu kurumların beraber çalışmalarına olanak sağlaması gerekir.

Sosyal medya ve teknoloji şirketlerinin bu konuda özellikle önemli bir yükünün olduğunu düşünmekteyim. İlgili şirketlerin, kadınların internet ortamındaki güvenliğini sağlamak üzere üst düzeyde ve net yükümlülükler belirlemesi, sivil toplum kuruluşları ile işbirliğinde bulunarak kadınlar, gençler ve çocuklar için güvenli internet çalışmalarının arttırılması, dijital şiddet ve BİT yoluyla şiddet konusunda sosyal medya siteleri, GPS, telefon vs. dahil olmak üzere erişilebilir ve şeffaf bildirim ve şikâyet mekanizmaları oluşturulması ile birlikte verilen hizmetlerin ülkelerin yerel dillerine uygun olacak şekilde ücretsiz destek hatlarına ve herkesin yaşına uygun hizmetlere erişim imkânı sağlaması oldukça önemlidir.

En önemlisi de, internete erişim hakkının temel bir insan hakkı olduğu kabul edilerek, birey ve toplumun kolektif bir şekilde haklar bağlamında hareket edilmesi, sonuca daha erken ulaşmamızı sağlayacaktır.

Zeynep Dilruba Taşdemir

Kaynakça:

i.Kadınlara yönelik çevrimiçi şiddetin yaygınlığını ölçmek, 1 Mart, 2021 https://onlineviolencewomen.eiu.com/

ii. Kanada'da toplumsal cinsiyete dayalı şiddet ve istenmeyen cinsel davranışlar, 2018. https://www150.statcan.gc.ca/n1/ daily-quotidien/191205/ dq191205b-eng.htm

iii. Avrupa Birliği (2018). Kadınlara yönelik siber şiddet ve nefret söylemi https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2018/604979/ IPOL_STU(2018)604979_EN.pdf

iv. Pew Araştırma Merkezi (2017). Dijital Taciz 2017. https://www.pewresearch.org/internet/2017/07/11/ online-harassment-2017/

v. Avrupa Birliği Temel Haklar Ajansı (2014). Kadınlara yönelik şiddet: AB geneline yönelik anket https://fra.europa.eu/sites/default/files/ fra_uploads/fra-2014-vaw-survey-main-results-apr14_en.pdf

vi. Dijital Haklar Vakfı (2017). Pakistanlı Kadınların Dijital Tacize Maruz Bırakıldığı Olayların Değerlendirilmesi: https://digitalrightsfoundation.pk/wp-content/ uploads/2017/05/ Hamara-Internet-Online-Harassment-Report.pdf