Bir "Tasarruf Filtresi"ne sahip olmak bir şeydir, o filtreyi doğru kalibre etmek bambaşka bir şey.

Filtremizin (Yaşam Döngüsü ve İhtiyati Tasarruf motorlarının) ne kadar verimli çalıştığı, ekonomik "fırtınaları" (Gelir Belirsizliği ve İşsizlik Riski) ne kadar doğru 'deşifre' edebildiğimize bağlıdır. Bu deşifre yeteneğinin adı: Finansal Okuryazarlık (FL).

Akademik kanıtlar net: Finansal okuryazarlık, bir 'bonus' değil, finansal bir 'hayatta kalma' kitidir. Okuryazarlık seviyesi yüksek bireyler, o "ihtiyat motorunu" (PST) ne zaman ve ne kadar çalıştıracağını daha iyi bilir, "yaşam döngüsü planını" (LCH) daha verimli yapar ve borçlarını daha sürdürülebilir yönetir. Kısacası, ekonomik belirsizliklere karşı daha dirençlidirler.

Ancak, 21. yüzyılın getirdiği bir paradoks var. Tıpkı "Dijital Ayna"daki gibi, bilgiye erişimimiz arttıkça karmaşıklık da artıyor. Geleneksel okuryazarlığın (FL) ötesine geçmek zorundayız.

Finansal kararlar artık sadece banka şubelerinde değil, bir gecede viral olan TikTok videolarında, karmaşık yatırım platformlarında veya "fin-influencer"ların tavsiyeleriyle alınıyor. Bu yeni ekosistem, sadece 'okuryazar' olmayı değil, 'Dijital Finansal Okuryazar' (DFL) olmayı zorunlu kılıyor.

Okuryazarlık Standardı: Filtrenin "Geçme Notu" 70 Puan

Finansal okuryazarlığı ölçülebilir bir hedef haline getirmek, politika yapıcılar için de kritik bir adım. Bu bağlamda, OECD'nin 2023 tarihli Uluslararası Yetişkin Finansal Okuryazarlık Anketi raporu, bu 'kullanım kılavuzunun' asgari yeterlilik standardını net bir şekilde tanımlıyor:

100 üzerinden 70 Puan.

Bu 70 puanlık eşik, bir lüks değil, modern ekonomide "hayatta kalmanın" asgari barajıdır. Bu seviye; enflasyonun alım gücüne etkisini (paranızın erimesi), bileşik faizin gücünü (paranızın büyümesi) ve riskin çeşitlendirilmesini (tüm yumurtaları aynı sepete koymama) anlayarak bilinçli kararlar alabilmek demektir.

Sizin de mükemmel bir şekilde bağladığınız gibi: OECD'nin bu 70 puanlık "geçme notu", o "Geleceği Planlama" (LCH) motorunu rasyonel çalıştırabilmek veya "Belirsizliğe Hazırlanma" (PST) alarmının işaret ettiği riskleri doğru değerlendirebilmek için gereken bilişsel altyapıdır.

Bu yetkinlik olmadan, teorik modellerin öngördüğü "rasyonel" davranışlar sadece birer varsayım olarak kalır. Bu hedefin altında kalan bireyler, karmaşık finansal ürünleri anlama ve kendi refahlarını artırma konusunda çaresiz kalır.

Oyun Değişti: Neden Sadece "Okuryazar" Olmak Yetmiyor? (DFL)

Ancak, geleneksel okuryazarlık buzdağının sadece görünen kısmı. Günümüz finansal ekosistemi, dijital yetkinliği bir lüks değil, temel bir zorunluluk haline getirdi.

Finansal hizmetlere (bankacılık, yatırım, sigorta) artık büyük ölçüde dijital kanallardan erişiyoruz. Bu durum, Dijital Finansal Okuryazarlığı (DFL) sahnenin merkezine taşıyor. DFL, "Tasarruf Filtremizin" güvenlik duvarıdır (firewall).

DFL; bireylerin dijital platformları güvenli kullanabilmesi, çevrimiçi dolandırıcılıklara (phishing, sahte coin'ler) karşı korunabilmesi ve yeni finansal teknolojilerden (FinTech) en verimli şekilde faydalanabilmesi anlamına gelir.

Teorik modeller (LCH, PST) ve okuryazarlık seviyeleri (FL, DFL), finansal davranışın "rasyonel" çerçevesini çizer. Peki, bu rasyonel çerçeve, gerçek dünyada gördüğümüz karmaşık ve bazen "tutarsız" görünen davranışları tam olarak nasıl açıklar?

Bu soru, bizi bir sonraki bölüme, yani teorinin pratikle çatıştığı o ilginç anomali noktalarına götürüyor.

Sonraki yazıda görüşmek dileğiyle.

Çok teşekkürler,
Melis Eryiğit Samir